Gelato – co oznaczają smaki włoskich lodów?

Czym jest włoskie gelato?

Gelato (czyt. dżelato) tłumaczy się po prostu jako lody, a gelateria (czyt. dżelaterija) to lodziarnia. Jednak lody we Włoszech nie są dokładnym odzwierciedleniem tego, co możemy wyjąć z zamrażarki w sklepie w Polsce. Tradycyjne lody włoskie robione są z mleka, śmietanki i jajek, z przeważającą proporcją mleka, przez co zawierają mniej tłuszczu (co czyni je mniej kalorycznymi). Włoskie lody przechowuje się również w nieco wyższej temperaturze.

O historii włoskich lodów  

Forma orzeźwiającego deseru na bazie lodu była już znana dawnym cywilizacjom. W Starożytnym Rzymie spożywano lód z wulkanów Etny i Wezuwiusza polany miodem.  

Włoski renesans obdarował nas nie tylko wieloma dziełami malarstwa czy architektury, ale również…lodami 😊 To mieszkający we Florencji artysta i architekt Bernardo Buontalenti został uznany za twórcę gelato. Przygotowywał on ucztę dla Króla Hiszpanii na dworze Medyceuszy, na której podał ten przysmak. Na pewno się domyślacie, że zachwycił ucztujących gości, a przede wszystkim Katarzynę Medycejską. 

W XVII wieku gelato w Europie spopularyzował restaurator Francesco Procopio, który po przeprowadzce z Palermo do Paryża otworzył kawiarnie, w której podawał słynny już we Włoszech orzeźwiający specjał. Sława kawiarni Café Le Procope i oferowanego przez nią gelato rozeszła się po Francji, a potem i po innych krajach Europy. 

Co ciekawe, w XIX wieku powstał traktat napisany przez neapolitańskiego lekarza Filippo Baldiniego, który mówił o wspaniałych właściwościach lodów zarówno dla ciała, jak i umysłu.  

Obecnie włoskie lody owiały się już taką sławą, iż niektórzy śmiałkowie twierdzą, że spróbowanie gelato, to najważniejszy powód, aby Włochy odwiedzić. 

Gelato a sorbetto 

Gelato to lody przygotowane według tradycyjnej receptury z mleczno-śmietankowo-jajeczną bazą, a sorbetto, jak łatwo można się domyślić, to odpowiednik polskiego słowa „sorbet”, czyli lody bez dodatku nabiału, którego głównym składnikiem są po prostu same owoce i lód. Oba rodzaje lodów są oczywiście przepyszne i znajdą swoich amatorów.  

Smaki gelato – co kryje się pod pięknie brzmiącymi nazwami? 

Poniżej podajemy przykłady popularnych smaków włoskich lodów, tak aby wchodząc do lodziarni, łatwiej było Wam podjąć (czasem bardzo trudną, bo chciałby się spróbować wszystkich jednocześnie) decyzję:  

Smaki bazowe, które będą świetnie komponować się z innymi, bardziej intensywnymi: 

Fior di latte – oznacza dosłownie „kwiat mleka”. Nazwa bardzo adekwatna, gdyż są to cudownie mleczne lody, zrobione z mleka najwyższej jakości, cukru z małym dodatkiem śmietanki. To zdecydowanie coś więcej niż „zwyczajne” śmietankowe lody.  

Crema (czyt. krema) – smak gelato o biszkoptowo-żółtym kolorze, który jest połączeniem mleka, jajek i cukru. Wyczuwalny jest tutaj smak kremu jajecznego.  

Smaki owocowe (mogą występować w postaci gelato, czyli zmieszane z mleczną bazą lub w postaci sorbetów)  

Fragola – smak truskawkowy 

Lampone – smak malinowy  

Arancia (czyt. arancia) – smak pomarańczowy 

Mirtillo – smak jagodowy 

Frutti di bosco (czyt. frutti di bosko) – smak owoców leśnych 

Amerena – bazowe lody „fior di latte” połączone z wiśniami w syropie. Oryginalnie powinny być to toskańskie czarne wiśnie. 

Smaki czekoladowe i orzechowe 

Cioccolato (czyt. ciokolato) – jak się pewnie domyślacie, to po prostu smak czekoladowy. Prosty klasyk, jednak ulubieniec wielu. Jak i sama czekolada, może występować w wielu odmianach, tak więc cioccolato di latte to będzie czekolada mleczna, a cioccolato fondente – czekolada gorzka. 

Bacio (czyt. bacio)  – to smak inspirowany słynną czekoladą marki Perugina. Stanowi połączenie czekolady i orzechów laskowych. A samo bacio po włosku oznacza „pocałunek”. 

Stracciatella (czyt. straciatella) – to „podstawowe” mleczne lody wymieszane z drobnymi kawałkami czekolady 

Nocciola (czyt. nociola) – smak orzechów laskowych  

Mandorla – smak migdałów  

Noce (czyt. nocie) – smak orzechów włoskich 

Pistaccio (czyt. pistacio) – smak pistacjowy 

Lody inspirowane deserami  

Zabaione/zabaglione (czyt. zabajone) – odtworzenie popularnego włoskiego deseru z ubitych jaj połączonych z winem Marsala 

Cantuccini (czyt. kantucini) – oryginalnie to nazwa toskańskich, twardych ciasteczek z migdałami, którymi zainspirowali się mistrzowie gelato, tworząc ten smak  

Biscotto Della Nonna – w niektórych gelateriach możecie trafić na lody o takim smaku, który oznacza dosłownie „ciasto babci”. Będzie to wariacja na temat ciasta z czekoladowym dodatkiem. 

Zuppa inglese (czyt. zupa ingleze) to nasz ulubieniec wśród nazw :) Dosłowne tłumaczenie to „angielska zupa”. Chociaż nazwa na początku może wywoływać zaskoczenie, ten smak gelato to prawdziwy cukierniczy raj zamknięty w gałce lodów. Chociaż pochodzenie samego specjału i jego „przydomku” nie jest jednoznaczne, najprawdopodobniej inspirowany jest angielskim deserem „trifle”. Przysmak składa się z biszkoptów maczanych w likierze, kremu, czekoladowego sosu lub posypki, a gelato będzie autorskim odzwierciedleniem smaku tej „zupy”. 

Tiramisu – klasyczny włoski deser, znany na całym świecie. Nie mogliśmy jednak o nim nie wspomnieć. Lody o tym smaku będą smakować słodko, lekko kawowo, kremowo, po prostu wyśmienicie! 

Dulce de Leche – (dulce de lecze) będą to lody do smaku kajmaku 

Puffo – to włoska nazwa popularnego również w Polsce smaku lodów – smerfowego. Charakteryzuje je intensywny niebieski kolor. Smak natomiast różnić się może w zależności od zakładu, ale zazwyczaj jest określany jako „guma balonowa”.  

Przydatne wskazówki – jak zamawiać lody we Włoszech?  

Pamiętajcie, że zwyczajowo we Włoszech lody zazwyczaj zamawia się na rozmiar, nie na gałki. W każdym rozmiarze mieści się określona ilość gałek. Po włosku rozmiary lodów to: 

piccolo (czyt. pikolo): mały 

medio: średni 

grande: duży 

Najczęściej lody możemy zamówić w rożku lub w kubeczku: różek to po włosku cono (czyt. kono), a kubeczek coppetta (czyt. kopetta).  

Buon appetito! 

Gotowi na włoską przygodę? Całą naszą ofertę campingów we Włoszech możecie zobaczyć tutaj lub skorzystać z wyszukiwarki poniżej: